Do ubiegania się o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia zobowiązany jest inwestor, którego działalność może znacząco oddziaływać na środowisko, i którego przedsięwzięcie kwalifikuje się pod zapisy Rozporządzenia z dn. 26 września 20219 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Po przeprowadzeniu przedmiotowej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko lub odstąpieniu od niej, właściwy organ wydaje decyzję środowiskową. Czy można się od niej odwołać lub ją zaskarżyć? W jaki sposób przebiega wzruszenie decyzji środowiskowej? Co pokazuje analiza polskiego orzecznictwa?
Jaki udział ma społeczeństwo w postępowaniu dot. decyzji środowiskowej?
Wydanie decyzji środowiskowej dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko leży w gestii organu właściwego ze względu na lokalizację planowanej inwestycji – zwykle jest to wójt, starosta, burmistrz albo prezydent miasta bądź Regionalny lub Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. Właściwy do wydania decyzji organ stwierdza, czy konieczne jest przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko planowanej inwestycji.
Jeśli tak się stanie, to w postępowaniu wziąć może udział społeczeństwo – zgłaszając sprzeciw lub wnioskując o zmianę kształtu inwestycji (Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko). Jeśli taka ocena nie jest konieczna, organ może wydać decyzję środowiskową bez przeprowadzenia konsultacji społecznych, choć oczywiście informacja o toczącym się postępowaniu musi zostać ujawniona publicznie, chociażby na Biuletynie Informacji Publicznej.
O ile w pierwszym przypadku społeczeństwo (np. mieszkańcy okolicy) mogą mieć istotny wpływ na przebieg inwestycji, o tyle w drugim są tego prawa w sposób znaczący pozbawieni. Czy wobec tego decyzja organu jest ostateczna? To przecież ważne dla obu stron!
Czy możliwe jest wzruszenie decyzji środowiskowej?
Od wydanej decyzji środowiskowej można się odwołać, można ją zaskarżyć. Choć jest to proces skomplikowany i rozciągnięty w czasie, to historia polskiego orzecznictwa wskazuje przypadki, w których skarżący decyzję odnieśli powodzenie.
To ważne z punktu widzenia inwestora, który musi liczyć się z tym, że wydana decyzja środowiskowa może zostać uchylona. To też istotne dla społeczeństwa, które (jeśli będą istniały ku temu przesłanki) może zatrzymać proces inwestycyjny.
Jak przebiega wznowienie postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej?
Przyjmijmy, że inwestor planujący działalność uzyskał decyzję środowiskową na jej realizację wydaną przez właściwy urząd, który (w porozumieniu z organami opiniującymi) nie stwierdził konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Mieszkańcy (lub właściciele pobliskich działek) obawiają się wpływu inwestycji na środowisko i swoje codzienne życie. Co mogą przedsięwziąć?
Kiedy można złożyć wniosek o wznowienie postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej?
Właściwy do wydania decyzji środowiskowej organ może wznowić postępowanie dot. tejże decyzji (którego wynikiem będzie jej podtrzymanie lub uchylenie) na wniosek osób trzecich, lecz muszą zostać spełnione pewne warunki, które regulują przepisy polskiego prawa i kodeks postępowania administracyjnego.
Postępowanie wznowieniowe ma na celu weryfikację ostatecznej decyzji administracyjnej. W tym postępowaniu nadzwyczajnym bada się, czy czynności poprzedzające wydanie kwestionowanej decyzji były dotknięte odpowiednio sklasyfikowanymi wadami prawnymi. Jeśli tak, to postępowanie wznowieniowe zmierza do wydania nowej decyzji ostatecznej.
Postępowanie dot. decyzji środowiskowej może zostać wznowione, jeśli:
- dowody, na których podstawie ustalono istotne dla postępowania okoliczności, okazały się fałszywe,
- decyzja środowiskowa została wydana w ramach przestępstwa,
- decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu zgodnie z przepisami prawa,
- strona nie brała udziału w postępowaniu – nie z własnej winy,
- wyjdą na jaw istotne dla sprawy dowody, które istniały już w dniu wydania decyzji, lecz były nieznane organowi, który wydał decyzję,
- decyzja została wydana bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu opiniującego,
- zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji,
- decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.
Jaka może być decyzja wydana w wyniku wznowienia postępowania?
Organ wznawiający postępowanie w sprawie wcześniej wydanej decyzji zapoznaje się z aktami sprawy i wnioskami oraz może podjąć jedną z trzech decyzji:
- odmówić uchylenia wydanej wcześniej decyzji,
- uchylić wydaną wcześniej decyzję i ponownie rozstrzygnąć sprawę,
- stwierdzić wydanie zaskarżonej decyzji z naruszeniem przepisów prawa i określić przesłanki, względem których nie może ona zostać uchylona.
Przyjmijmy, wzorując się na faktycznym przypadku z historii polskiego orzecznictwa (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 6 grudnia 2018 r. IV SA/Po 855/18 Strona postępowania w sprawie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach), że:
- wnioskujący o wznowienie postępowania nie mogli wziąć udziału w postępowaniu nie ze swojej winy, choć powinni być stroną postępowania, bo są właścicielami działek zlokalizowanych w pobliżu planowanej inwestycji,
- organ wydający decyzję środowiskową – w tym przypadku wójt – wznowił postępowanie, jednak nie uchylił decyzji, ponieważ nie stwierdził przesłanek do jej uchylenia: inwestycja nie będzie miała negatywnego wpływu na środowisko (zgodnie z przyjętymi normami), nie będzie oddziaływać bezpośrednio na teren działek skarżących, a uciążliwości będą miały charakter jedynie przejściowy (czas budowy) i również nie będą przekraczały przyjętych norm.
Czy decyzję organu podjętą w wyniku wznowienia postępowania można zaskarżyć?
Skarżący mają prawo złożyć stosowne odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, nie zgadzając się z decyzją podjętą przez właściwy organ, czyli wójta, który odmówił uchylenia wydanej wcześniej decyzji środowiskowej.
Kolegium Odwoławcze może utrzymać w mocy decyzję organu administracji niższego stopnia (w tym przypadku wójta wydającego decyzję) lub ją uchylić. Przyjmijmy, że Samorządowe Kolegium Odwoławcze również nie znalazło przesłanek do uchylenia decyzji wójta i stwierdziło, że zasięg oddziaływania planowanej inwestycji nie obejmuje działek, których właścicielami są skarżący.
Skarżący mogą w kolejności złożyć skargę na Samorządowe Kolegium Odwoławcze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Sąd tej instancji musi zbadać, czy zaskarżone akty administracyjne (czyli decyzja środowiskowa) są zgodne z prawem oraz czy wydające decyzję organy administracyjne nie naruszyły prawa materialnego bądź procesowego. Jako sąd kasacyjny Wojewódzki Sąd Administracyjny jest uprawniony do uchylenia lub stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.
Jaką decyzję w sprawie decyzji środowiskowej może podjąć sąd administracyjny?
Sąd administracyjny bada bezpośrednio prawidłowość działania Samorządowego Kolegium Administracyjnego, które w tym wypadku odmówiło uchylenia decyzji podjętej przez wójta.
Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł, że organ odwoławczy – pomimo możliwości ustalenia na podstawie ksiąg wieczystych, które działki są własnością skarżących – nie wskazał faktycznego zasięgu oddziaływania inwestycji na pobliski obszar, a wydane w tej sprawie orzeczenie, iż nie znajdują się one w ww. zasięgu, nie jest wystarczające i nie jest potwierdzone przez akta przedłożone w sprawie. Wobec tego sąd poddał w wątpliwość rzetelność działania organu odwoławczego, choć przyznał, że to na skarżących spoczywa odpowiedzialność wykazania swojego interesu prawnego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną decyzję środowiskową, obligując właściwy organ (wójta) do ponownego rozpatrzenia sprawy po uprzednim zgromadzeniu dokumentów niezbędnych do ustalenia zasięgu oddziaływania inwestycji i ujawnieniu lokalizacji działek skarżących względem planowanej inwestycji. Gdyby Wojewódzki Sąd Administracyjny wydał inną decyzję, skarżącym przysługiwałoby jeszcze odwołanie w Naczelnym Sądzie Administracyjnym.
W jaki sposób Eko-Projekt może pomóc we wzruszeniu decyzji środowiskowej?
Jak widać na powyższym przykładzie, wznowienie postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej i uchylenie już wydanej decyzji, jest możliwe.
Dlatego z punktu widzenia inwestora tak ważne jest zgromadzenie odpowiedniej dokumentacji, analiz i badań, które uniemożliwią zaskarżenie decyzji oraz takie ukształtowanie inwestycji, aby w jak najmniejszym stopniu wpływała na środowisko i życie codzienne mieszkańców. Z drugiej strony także i mieszkańcy okolicy planowanej inwestycji powinni aktywnie dochodzić swoich praw. Aby jednak cały proces był skuteczny i szybki, należy przygotować merytoryczne uzasadnienie odwoławcze, a do tego również niezbędne jest przeprowadzenie szeregu badań.
Obu stronom Eko-Projekt poleca swoje usługi! Jesteśmy firmą konsultingową specjalizującą się w ochronie środowiska, a o naszych sukcesach najlepiej świadczy bogate „portfolio” zrealizowanych z powodzeniem postępowań i wydanych orzeczeń sądowych. Zapraszamy!