Ocena oddziaływania na środowisko jest z jednej strony najważniejszym narzędziem prawnym ochrony środowiska, a z drugiej skomplikowanym etapem procesu inwestycyjnego. Dlatego być może zostanie on ułatwiony – poprzez ogłoszony w maju 2022 roku projekt „ustawy usprawniającej” postępowania OOŚ. Co zakłada ta nowelizacja i jakie ma znaczenie?
Czego dotyczy „ustawa usprawniająca” postępowania OOŚ?
W maju 2022 roku na stronie Rządowego Procesu Legislacyjnego pojawił się projekt „ustawy usprawniającej”, czyli nowelizacji ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko i kilku innych ustaw.
Jak czytamy w Ocenie Skutków Regulacji dołączonej do projektu, międzyresortowy zespół, kierowany przez Ministra Klimatu i Środowiska, zidentyfikował przepisy, których zmiana mogłaby usprawnić proces inwestycyjny, i zaproponował ich nowelizację. Poza jedną dość dużą, aczkolwiek niekorzystną z punktu widzenia ochrony środowiska zmianą projekt przewiduje kilka pomniejszych nowych regulacji w postępowaniach administracyjnych, uznawanych za słuszne i potrzebne.
OOŚ i „racjonalny wariant najkorzystniejszy dla środowiska”
Najważniejsza proponowana nowelizacja dotyczy art. 66 ust. 1 pkt 5 ustawy OOŚ i jest negatywna pod względem ochrony środowiska. Obecnie każdy inwestor w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko ma obowiązek wskazać „racjonalny wariant najkorzystniejszy dla środowiska” (pod kątem technologii, skali, lokalizacji czy wielkości przedsięwzięcia). Nowelizacja ustawy miałaby ten obowiązek znieść i zobligować wyłącznie do wskazania „wariantu najkorzystniejszego dla środowiska spośród analizowanych”.
Rodzi to duży i poważny problem. W praktyce bowiem inwestor nie musiałby znaleźć i opracować faktycznie najkorzystniejszego pod kątem ochrony środowiska wariantu inwestycji. Legalną zatem byłaby taka sytuacja, w której wybierze wariant z kilku załączonych, wśród których nie będzie tego realnie najkorzystniejszego – nawet jeśli takowy istnieje, jest oczywisty i powinien zostać wykorzystany.
Istotnym zagrożeniem wiążącym się ze zmianą przepisów jest prawdopodobieństwo pogorszenia się skuteczności ochrony środowiska poprzez procesy OOŚ – choć z punktu widzenia inwestora ta nowelizacja faktycznie wydaje się korzystna.
Niezgodność przedsięwzięcia z MPZP
Drugą kluczową zmianą zawartą w projekcie „ustawy usprawniającej” postępowania OOŚ jest rozwiązanie problemu niezgodności przedsięwzięcia z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Jeśli inwestycja nie byłaby zgodna z MPZP, inwestor otrzymałby odmowę realizacji przedsięwzięcia już na początku postępowania środowiskowego, nie zaś na końcowym jego etapie tak jak obecnie. Dzięki temu więc nie musiałby już poświęcać czasu i pieniędzy na przygotowanie się do procedury, która finalnie nie zostałaby zrealizowana.
Organ właściwy do wydawania decyzji środowiskowych miałby także zostać prawnie zobowiązany do przeprowadzenia analizy zgodności inwestycji z MPZP jeszcze przed podjęciem dalszych czynności związanych z przeprowadzeniem postępowania.
Wynik inwentaryzacji przyrodniczej w raporcie o oddziaływaniu na środowisko
Obecnie dużym problemem jest też niedookreślenie sposobu, w jaki powinny zostać przedłożone wyniki inwentaryzacji przyrodniczej w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej. Omawiana ustawa miałaby wprowadzić obowiązek dołączania wyników inwentaryzacji przyrodniczych w formie opisowej i kartograficznej do raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko – ułatwiłoby to analizę położenia inwestycji względem obszarów chronionych, zatem także przyspieszyło całe postępowanie.
Skutki naruszenia warunków decyzji środowiskowej
Analizowana „ustawa usprawniająca” przewiduje rozszerzenie zastosowania art. 136a ust. 1 pkt 1 ustawy OOŚ, aby uczynić przesłanką do wymierzenia inwestorowi kary pieniężnej także naruszenie warunków decyzji środowiskowej już w trakcie eksploatacji i użytkowania inwestycji, nie zaś tylko podczas jej realizacji. Obecnie sankcjami objęta jest jedynie faza realizacyjna przedsięwzięcia.
Inwestycje zlokalizowane na terenie form ochrony przyrody
Na mocy nowelizacji ustawy inwestor ma też spotkać się z odmową uzgodnienia projektu decyzji o warunkach zabudowy, jeżeli inwestycja miałaby być zlokalizowana na terenie form ochrony przyrody, gdy nie dołączy do wniosku o uzgodnienie tegoż projektu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, a jest ona wymagana. Takiej odmowy udzieliłby regionalny dyrektor ochrony środowiska, który – jeśli ustawa wejdzie w życie – uzyska stosowną w tym celu podstawę prawną.
Zmiany w prawie wodnym
Poza zmianami w regulacjach OOŚ projekt omawianej nowelizacji uwzględnia także ustawę Prawo Wodne – pojawił się nowy przepis, który miałby upoważniać Wody Polskie do nabywania nieruchomości, urządzeń wodnych i ich części na rzecz (i w imieniu) Skarbu Państwa. Dotyczy to realizacji zadań wynikających z ustaw – czyli np. konieczności nabycia terenu potrzebnego do renaturyzacji rzeki itp.
Z punktu widzenia inwestora ważna jest natomiast zmiana w procesie zgłoszeń i pozwoleń wodnoprawnych. Do wniosku musiałoby być dołączane potwierdzenie skutecznego zgłoszenia zamierzenia do RDOŚ, jeśli jest ono dla procesu wymagane.
Jak przygotować się do planowanych zmian w postępowaniach OOŚ?
Podsumowując, omawiany projekt „ustawy usprawniającej” – jeżeli zostanie przyjęty w obecnej formie – zarówno usprawni proces inwestycyjny, jak i nałoży na inwestora kilka nowych obowiązków, przede wszystkim konieczność załączenia wyników inwentaryzacji przyrodniczej w raporcie oddziaływania na środowisko oraz obowiązek przestrzegania warunków decyzji środowiskowej także w fazie eksploatacji inwestycji pod groźbą kary pieniężnej.
Planowane zmiany warto więc śledzić i dobrze się do nich przygotować. Zachęcamy do konsultacji ze specjalistami Eko-Projekt – razem ukształtujemy rentowną, nowoczesną, zgodną z prawem i jak najmniej obciążającą środowisko inwestycję.
FAQ:
1. Czym jest „ustawa usprawniająca” postępowania OOŚ?
„Ustawa usprawniająca” postępowania OOŚ to planowana nowelizacja ustawy OOŚ i kilku innych ustaw, która ma ułatwić i doprecyzować procesy inwestycyjne w Polsce.
2. Jakie zmiany miałaby wprowadzić „ustawa usprawniająca” OOŚ?
Największą zmianą w ustawie OOŚ miałoby być zniesienie obowiązku przedstawienia w raporcie oddziaływania na środowisko „racjonalnego wariantu najkorzystniejszego dla środowiska”.
3. Czy „ustawa usprawniająca” OOŚ wiąże się z nowymi sankcjami?
Projekt przewiduje nałożenie kary pieniężnej na inwestora za naruszenie warunków decyzji środowiskowej także w okresie eksploatacji inwestycji.