Przestępstwa przeciwko środowisku to czwarta, największa gałąź działalności przestępczej, w dodatku każdego roku rosnąca o 5-7%. Nie dziwi więc fakt, że Komisja Europejska podejmuje radykalne kroki, aby jej zapobiegać, a efektem tych działań jest przyjęta 26 marca tego roku dyrektywa ws. przestępczości środowiskowej wprowadzająca listę nowych przestępstw środowiskowych oraz ustalająca wyższe kary za ich popełnienie. Jakie są najważniejsze założenia nowego europejskiego aktu prawnego? Jakich zmian w polskim prawie można się spodziewać po jego wprowadzeniu? Wyjaśniamy w tym artykule.

Czym jest dyrektywa ws. przestępczości środowiskowej?

Omawiana dyrektywa to dokument, który stanowi rewizję dotychczas obowiązujących aktów prawnych – dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z 19 listopada 2008 r. w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne (2008/99/WE) oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z 21 października 2009 r. w sprawie zanieczyszczenia pochodzącego ze statków oraz wprowadzenia sankcji w przypadku naruszenia prawa (2009/123/WE). Uwzględnione w nich przepisy zostały uznane za niewystarczające i za mało surowe, dlatego konieczne stało się zaproponowanie zmian, dzięki którym będzie można lepiej zadbać o stan środowiska naturalnego oraz ograniczyć generowane na skutek przestępstw straty finansowe.

Propozycja nowego aktu prawnego pojawiła się już w grudniu 2021 r. za sprawą Komisji Europejskiej i miała na celu wprowadzenie szerszej definicji przestępczości środowiskowej oraz surowszych kar za popełnianie przestępstw przeciwko środowisku. Po głosowaniu w Europarlamencie, które odbyło się 27 lutego tego roku, nowa dyrektywa została zatwierdzona (za jej wprowadzeniem zagłosowało 499 posłów, natomiast przeciwnych było 100). Nowy akt prawny wejdzie w życie 20 dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, po czym państwa członkowskie będą zobowiązane do włączenia go do prawa krajowego w ciągu 2 lat.

Jak wygląda zaktualizowany wykaz przestępstw?

Nowa dyrektywa ws. przestępczości środowiskowej uzupełniła dotychczasową listę 9 przestępstw przeciwko środowisku o kilka dodatkowych pozycji, wśród których znalazły się:

• nielegalny handel drewnem,
• poważne naruszenia unijnych przepisów dotyczących chemikaliów,
• nielegalny pobór wód z wód powierzchniowych lub gruntowych,
• zrzuty substancji szkodliwych ze statków,
• zabijanie przedstawicieli chronionych gatunków i handlowanie nimi,
• poważne naruszenia przepisów dotyczących postępowania z fluorowanymi gazami cieplarnianymi,
• pogarszanie stanu siedlisk na chronionych obszarach.

Poza wymienionymi wykroczeniami wprowadzono również przestępstwa kwalifikowane, czyli takie, które zostały popełnione umyślnie i spowodowały zniszczenie lub nieodwracalną albo długotrwałą szkodę dla środowiska. Do przestępstw kwalifikowanych zaliczają się takie występki jak wzniecanie na dużą skalę pożarów lasów czy rozległe zanieczyszczanie gleby, wody i powietrza.

Nowe przepisy dotyczą wyłącznie przestępstw popełnionych na terenie Unii Europejskiej. To, czy ścigane będą również przestępstwa popełnione poza jej granicami, będzie zależało od państwa członkowskich.

Jakie kary wprowadza nowa dyrektywa?

Zgodnie z nowymi przepisami wymiar kary będzie zależał od rodzaju przestępstwa. W przypadku najpoważniejszych przestępstw prowadzących do ludzkiej śmierci będą one podlegać karze pozbawienia wolności wynoszącej co najmniej 10 lat (każde z państw Unii Europejskiej może jednak zwiększyć jej wymiar). Za popełnienie przestępstw kwalifikowanych nakładana będzie kara 8 lat pozbawienia wolności, natomiast za pozostałe przestępstwa sądy będą wymierzać kary do 5 lat pozbawienia wolności.

Dyrektywa wprowadza także kary finansowe dla firm. Za najpoważniejsze przestępstwa przedsiębiorstwa będą musiały zapłacić do 5% globalnego obrotu albo 40 mln euro, natomiast w przypadku pozostałych przestępstw będzie to co najmniej 3% obrotu lub 24 mln euro. Ponadto państwa Unii Europejskiej są zobowiązane do zadbania, aby przestępcy przywrócili środowisko do poprzedniego stanu albo w inny sposób naprawili wyrządzone mu szkody. Co więcej, sprawców przestępstw czeka wykluczenie z dostępu do finansowania publicznego oraz unieważnienie wszelkich otrzymanych zezwoleń.

W przypadku przestępstw popełnionych przez firmy do odpowiedzialności karnej zostanie pociągnięta osoba na kierowniczym stanowisku. Dzięki wprowadzeniu obowiązku należytej staranności nie będzie już możliwe powoływanie się na uzyskane zezwolenia albo korzystanie z istniejących luk prawnych. Przewiduje się, że wysokie kary finansowe oraz możliwość długotrwałego pozbawienia wolności skutecznie zniechęcą duże firmy do kontynuowania przestępczych działań.

Jak egzekwowane będą nowe przepisy?

Nowa dyrektywa w sprawie przestępstw przeciwko środowisku to nie tylko powiększona lista wykroczeń i zaostrzone kary – postawiono również na usprawnienie egzekwowania kar. W tym celu mają być przeprowadzane szkolenia dla policjantów, prokuratorów i sędziów, dzięki którym będą oni mogli skuteczniej wykrywać przestępstwa. Kraje członkowskie będą również zobligowane do współpracy międzynarodowej, m.in. z Interpolem, czyli międzynarodową organizacją policji oraz z prokuraturami innych państw Unii Europejskiej.

Wszystkie państwa należące do Unii Europejskiej będą musiały przygotowywać krajowe strategie zwalczania przestępstw przeciwko środowisku oraz organizować kampanie informacyjne na ten temat. Natomiast z danych przez nie zbieranych możliwe będzie stałe uaktualnianie wykazu przestępstw przeciwko środowisku, co pozwoli na skuteczniejszą walkę z tym zjawiskiem. Ponadto osoby, które powiadomią o przestępstwach przeciwko środowisku, będą mogły liczyć na wsparcie i pomoc w postępowaniu karnym.

Jak będzie wyglądać wprowadzanie nowych przepisów do polskiego prawa?

Na wprowadzenie zmian w prawie obejmujących założenia nowej dyrektywy Unia Europejska daje dwa lata. W tym czasie w polskich aktach prawnych powinny znaleźć się zarządzenia o obowiązkowych szkoleniach dla sędziów, prokuratorów i policjantów – dzięki nim będą oni mogli łatwiej wykrywać przestępstwa i zapobiegać dalszemu niszczeniu środowiska. Aby jednak takie szkolenia mogły dojść do skutku, konieczne będzie przeznaczenie na nie odpowiednich sum pieniędzy.

Dobrą zmianą jest również zwiększenie listy przestępstw przeciwko środowisku. Dotychczas bowiem polskie przepisy były dość niejasne, co skutkowało tym, że policjanci czy prokuratorzy nie byli pewni, czy mają do czynienia z przestępstwem, dlatego nie wszczynali postępowań. Dzięki nowej liście, która będzie stale uaktualniana na podstawie informacji z państw członkowskich, taka klasyfikacja nie powinna już sprawiać problemu, co doprowadzi przed sąd większą liczbę przestępców.

Dlaczego zwalczanie przestępczości środowiskowej jest tak ważne?

Zgodnie z wyliczeniami podawanymi przez Unię Europejską przestępczość środowiskowa to jedna z największych gałęzi działalności przestępczej – plasuje się na czwartym miejscu. Taką niechlubną pozycję zyskała dzięki nieustannemu wzrostowi – każdego roku zwiększa się aż o 5-7%. Dzieje się tak dlatego, że przestępczość środowiskowa stanowi jedno z głównych źródeł dochodów zorganizowanych organizacji przestępczych. Wiąże się to z nieuchronnymi stratami – według szacunków przez przestępstwa środowiskowe traci się każdego roku od 110 do 280 mln dolarów!

Choć część wykroczeń środowiskowych można naprawić, trzeba pamiętać, że do tego dochodzą jeszcze kwestie nieodwracalnych szkód dla środowiska, np. spalenie obszarów leśnych o znaczącej powierzchni. Takie działania mogą doprowadzić do utraty bioróżnorodności, a w najgorszych przypadkach do znaczącego pogorszenia stanu środowiska naturalnego skutkującego przyspieszeniem zmian klimatycznych.

EKO-PROJEKT – skuteczna pomoc w kwestiach środowiskowych

Biuro EKO-PROJEKT już od wielu lat obsługuje firmy w zakresie ochrony środowiska. Pomagamy w uzyskaniu decyzji środowiskowych, odpowiednich pozwoleń, przeprowadzamy audyty środowiskowe. Ponadto oferujemy stałą opiekę nad sprawami formalno-prawnymi firmy – każdemu Klientowi przydzielamy opiekuna, który na bieżąco prowadzi sprawy danej firmy i pozostaje do ciągłej dyspozycji. Dzięki temu można w każdej chwili dowiedzieć się, jak wygląda sytuacja Państwa firmy i wykonywanie obowiązków środowiskowych.

Zaznajamiamy się ze wszystkimi wprowadzanymi zmianami w prawie dotyczącym ochrony środowiska, dlatego możemy zaproponować dla Państwa firmy najlepsze rozwiązania. Gdy tylko w polskim prawie zostaną wdrożone modyfikacje postulowane przez nową dyrektywę ws. przestępczości środowiskowej, będziemy mogli zapoznać z nimi naszych Klientów, a tym samym uchronić ich firmy przed otrzymaniem kar. Zapraszamy do kontaktu, a chętnie zapoznamy Państwa ze szczegółami naszej oferty!

FAQ:

1. Jakie zmiany wprowadza dyrektywa ws. przestępczości środowiskowej?

Nowa dyrektywa powiększa katalog przestępstw przeciwko środowisku o kilka dodatkowych pozycji, wprowadza kategorię przestępstw kwalifikowanych oraz ustala nowe, surowsze kary za popełnienie tych wykroczeń. Warto pamiętać, że lista przestępstw będzie regularnie powiększana na podstawie informacji przekazywanych przez państwa członkowskie.

2. Jakie będą nowe kary za popełnienie przestępstw przeciwko środowisku?

Według nowej dyrektywy za przestępstwa środowiskowe będą nakładane kary pozbawienia wolności oraz finansowe. Za najpoważniejsze przestępstwa trzeba liczyć się z karą co najmniej 10 lat pozbawienia wolności, a w przypadku firm dodatkowo z karą finansową wynoszącą nawet 5% globalnego obrotu albo 40 mln euro. Ponadto firmy utracą uzyskane zezwolenia.

3. Czym są przestępstwa kwalifikowane?

Dyrektywa ws. przestępczości środowiskowej definiuje przestępstwa kwalifikowane jako wszystkie wykroczenia, które zostały popełnione umyślnie i doprowadziły do zniszczenia albo nieodwracalnej lub długotrwałej szkody dla środowiska. Do takich przestępstw zalicza się m.in. wzniecanie wielkoskalowych pożarów lasów czy rozległe zanieczyszczanie gleby.